Noodlanding Wellington MK13 te Nieuwrode.
Op 28 mei 1998 vond op de Kraaikant te Nieuwrode de herdenking plaats van de noodlanding van een Wellington MK 13 op 21 april 1945. Deze plechtigheid werd georganiseerd door de gemeente Holsbeek en het Documentatiecentrum van de 15de Wing te Melsbroek. Dit centrum gaf bij deze gelegenheid een persmap uit, waarvan wij de inhoud in deze bijdrage van de Holsbeekse Werkgroep Heemkunde overnemen.
Inleiding.
Op 21 april 1945 voerde de Wellington MK13 Nr. 556 van het 69 Squadron (Sqn) / Royal Air Force een zending uit van Eindhoven (Nederland) naar Evere (Brussel).
In de omgeving van Aarschot verplichtte een ernstige panne de bemanning tot een onmiddellijke noodlanding. Het vliegtuig werd veilig aan de grond gezet in de "Kraaikant" (Nieuwrode). De bemanning was ongedeerd. Melville Livingstone (boordschutter) was aan boord tijdens deze zending.
Deze landing gebeurde uiteraard niet onopgemerkt, en weldra werd het vliegtuig omzwermd door een kleine menigte, voornamelijk kinderen, aan wie de bemanning enkele "aandenkens" uitdeelde, onder andere parachutes.
Het vliegtuig bleef enkele dagen ter plaatse, en werd nadien opgeruimd door personeel van de R.A.F.
Onlangs voerde Hubert Verstraeten, een van onze noeste medewerkers, opzoekingen uit aangaande deze noodlanding.
Hij slaagde er in enkele ooggetuigen terug vinden, waaronder Paul Storms, George Vertommen, Francois Serneels, Lea Timmermans, Mr. Daems, Jan Van Oosterwijk, Jules Timmermans, Achiel Van Horebeeck, Mariette Van Emelen, Frans Delaure, Mr. Dewinter, Mw Deckers-Blocks.
43 jaar na de feiten verheugen wij er ons op dit heuglijk feit te kunnen herdenken in aanwezigheid van Melville Livingstone, zijn wapenbroeders en enkele van deze ooggetuigen. Bij deze gelegenheid denken wij terug aan al die mannen die, gedurende vijf jaar, hun leven veil hadden opdat ons land zijn vrijheid zou herwinnen.
Leve de Royal Air Force, Leve België
Jo Huybens
Kol. Vl. o. r.
Directeur van het "Documentatiecentrum van de 15 Wing Melsbroek"
Algemene situering 69 SQUADRON ROYAL AIR FORCE
Op 27 september 1944 landde er in Melsbroek, komende van Amiens, de eerste Wellington XIII van het 69 Squadron van de R.A.F., later gevolgd door een tiental andere toestellen van hetzelfde type.
Het 69 Sqn was een onderdeel van 2nd Tactical Air Force (TAF), en was gereconverteerd in Northolt in mei 1944; zijn nieuwe opdracht was de visuele, tactische verkenning bij nacht (night visual tactical reconnaissance) ten voordele van de geallieerde grondstrijdkrachten, van vóór de ontscheping en gedurende hun "invasie" van Frankrijk, België, Nederland en Duitsland.
In Melsbroek maakte 69 Sqn deel uit van 34th Wing, samen met 16 Sqn (Spitfire) en 140 Sqn (Mosquito), die eveneens verkenningsvluchten uitvoerden.
De bemanningen van 69 Sqn moesten een maximum aan inlichtingen leveren aangaande de vijandelijke bewegingen in het frontgebied, dat zich toen in Noord België en Nederland bevond. De Wellingtons vlogen 's nachts op lage hoogte, en werden naar de objectiefzone geleid door eenheden van de RMSU (Radar Mobile Signal Unit), die hiervoor gebruik maakte van de Eureka Radar Beacons; deze zenders "fabriceerden" zodanige "beams" (stralenbundels), dat de te verkennen doelzone zich op het kruispunt hiervan moest bevinden. Voor de 34th Wing werd deze steun specifiek geleverd dooi- RAMSU 5320 en 5321, wiens uitrusting op een dertigtal kilometers van de basis opgesteld stond.
Zodra ze boven de doelzone aangekomen waren, speurde de ganse Wellington bemanning naar konvooien, rangeerstations, troepenconcentraties, enz.... Bij heldere nacht en volle maan was het niet nodig vuurpijlen (flares) af te schieten, die, uitsluitend gebruikt bij sombere nacht, het nadeel hadden de eigen positie te verraden aan de luchtdoelbatterijen (FLAK). Wanneer een interessant objectief ontdekt werd, maakte de Wellington nog een overvlucht om een fotografische bevestiging van de waarneming mee te brengen. Dit was een gevaarlijk manoeuvre, want hij vloog slechts aan de "duizelingwekkende" snelheid van 140 knopen (250 km/h)! Bovendien kon de schijn van de fotoflashes de taak van de luchtafweer batterijen alleen maar vergemakkelijken.
Volgens oudgedienden van 69 Sqn is het echter wel zo dat de "FLAK" op dat ogenblik niet erg afdoend meer was, en dat ze evenzeer het vuur van het bevriend luchtafweergeschut vreesden, zowel Amerikaanse als Engelse, vermits de schutters geen experts waren in vliegtuigherkenning…
Flight Lieutenant Stanley HAYWARD schetst zijn laatste zending (last trip) vanuit Melsbroek dan ook als volgt: "Ik keerde terug van een opdracht in de streek van München-Gladbach, waar wij niet geleden hadden onder het onnauwkeurig Duits afweergeschut; onze problemen begonnen slechts op de terugvlucht naar MeIsbroek, ergens tussen Aken en Luik, toen wij geraakt werden door een Amerikaanse luchtafweerbatterij die ons wat schade berokkende. Bovendien werd mijn Wellington, tijdens de" final" in Melsbroek (landingsgestel naar beneden en vliegend aan slechts 95 knopen ( 70 kmlh), zwaar onder vuur genomen door een batterij van de "British Diver Belt ", die opgesteld stond in Steenokkerzeel. Wij vlogen slechts op 1.000 voel (300 m).
De schade was zo aanzienlijk dat ik mijn vliegtuig praktisch moest "crash-landcn" op de landingsbaan. 's Anderendaags vernam ik dat deze batterij bevolen werd door Captain Mary CHURCHILL, de huidige- Lady SOAMES! Zij bood mij haar excuses aan…
Dat was mijn laatste operationele zending in het 69 Sqn, want toen mijn Wellington hersteld was, en klaar voor een "testfligt " werd hij volledig vernield tijdens de Duitse luchtraid van 01 januari 1945. . . "
De aanval van 1 januari waarover S. HAYWARD spreekt, was een deel van de operatie "BODENPLATTE", met als doel een maximum aantal geallieerde vliegtuigen te vernietigen die verspreid waren op de Belgische en Nederlandse basissen.
Er werd zeer veel schade aangericht in Melsbroek. In het 69 Sqn werden elf Wellingtons vernietigd, en twee beschadigd. Bovendien verloren vijf manschappen het leven en werden er vijfentwintig gekwetst. Langs Duitse zijde werden acht Messerschmit 109 naar beneden gehaald tijdens deze aanval op Melsbroek. Zes piloten stierven en twee werden gevangen genomen. Na minder dan drie dagen was de volledige vloot van het 69 Sqn opnieuw samengesteld.
Bij het lezen van de verhalen van de "anciens" valt het op dat de spanning van de operaties enigszins werd goedgemaakt door het betrekkelijk aangenaam leven in Melsbroek, waar de lokale bevolking hen "in de watten legde"; bovendien was de sfeer in het bevrijde Brussel zeker niet triestig! Zodanig zelfs dat sommigen onder hen een "meisje van hier" huwden, zoals James SIDGWICK, die nog steeds in Grimbergen woont, alsook Basil JACKSON, woonachtig in Waterloo.
Vanaf april 1945 verplaatste het 69 Sqn zich naar Eindhoven; een maand later werd de wapenstilstand getekend.
Het toestel: VICKERS WELLINGTON
Dit vliegtuig werd ontworpen in het begin van de dertiger jaren; de ingenieurs tekenden een tweemotorig toestel met als kenmerkende structuur het "geodetisch" procédé.
In feite bestond deze constructiemethode in het realiseren van een grote buig- en torsieweerstand door een netwerk van schuine kabelspanners, waarvan de kabels omspannen werden door zeildoek, wat een vrij lichte constructie toeliet. De krachtproef van de oorlog zou niet nalaten de deugdelijkheid van dit concept te onderstrepen; meerdere zwaar gehavende Wellingtons bereikten veilig de thuishaven dank zij de weerstand van hun cel.
Het prototype vloog voor het eerst op 15 juni 1936; het eerste "reekstoestel" koos het luchtruim op 23 december 1937.
De Wellington werd aangedreven door Pegassus motoren van 1.000 PK.
Ingezet als bommenwerper, waren zij bij de eersten die opdrachten boven Duitsland uitvoerden. Later werd het toestel gebruikt voor het onschadelijk maken van magnetische mijnen, alsook het "leggen" van mijnen. In deze rol nam de Wellington, in de schoot van "Coastal Command' een belangrijk deel van de slag boven de Atlantische Oceaan voor zijn rekening.
Uiteindelijk, begin 1944, kreeg een aangepaste versie verkenningsopdrachten, ten voordele van de grondtroepen, toegewezen, tijdens de ontzetting van Frankrijk, België, Nederland en Duitsland. Op deze "recce" uitvoering liet de neus in doorschijnend plastiek een gemakkelijke visuele observatie toe, terwijl de zelfverdediging van het toestel beperkt bleef tot de staartkoepel.
De Wellington werd eveneens ingezet voor de opleiding van navigators en radar operators van de nachtwacht, alsook van troepentransport.
Samen met de SPITFIRE was de WELLINGTON één van de weinige vliegtuigen die gedurende GANS de tweede wereldoorlog werd ingezet; er werden er meer dan 5.000 van geproduceerd.
Karakteristieken:
Spanwijdte: 26 m
Lengte: 20 m
Gewicht: MAX 13 Ton
Snelheid: MAX 380 Km
Reikwijdte: 4.100 Km
Kraaikant 21 april 1945 - 28 mei 1998.
De dag van de herdenking en de daaropvolgende dagen lieten we de getuigen van de noodlanding aan het woord. Aan de hand van deze gesprekken proberen we meer dan 50 jaar na de feiten een beeld op te hangen van het gebeuren.
Het was een mooie lentedag, de schoolkinderen waren net teruggekeerd en samen met hun ouders aan het middageten. Het lawaai van een laag overvliegend vliegtuig trok de aandacht. Het vliegtuig komt aangevlogen vanuit Aarschot en landt in een korenplek tussen Kraaikant en Veelliedenstraat. Ter hoogte van de veldweg links van de huidige woning Kraaikant 45 maakt hij een draai van 360 graden en komt tot stilstand in de boomgaard rechts van deze veldweg. Deze draai werd vermoedelijk veroorzaakt door het raken met de vleugel van een perenboom in combinatie met het effect van het niveauverschil tussen de omliggende velden en de dieper gelegen veldweg.
Na enige minuten (zij hadden geen zekerheid over het niet-vijandig karakter van de omgeving) waagde een der bemanningsleden zich naar buiten en vroeg hoe ver ze van Eindhoven verwijderd waren, en of ze ergens konden telefoneren. Een omwonende welke nog in Engeland had verbleven stond hen te woord. De buurtbewoners begeleiden hen naar het dorp, alwaar ze ook de school bezochten.
Door het schuiven over de velden en de opbouw van het vliegtuig was de bodem van de romp volledig weggeschuurd. De resten blijven nog ruime tijd ter plaatse en dienen als achtergrond voor enkele fotosessies. Het toestel wordt er later ontmanteld door militairen welke hun tent opsloegen op het perceel er tegenover (huidige Kraaikant nummer 40).
Jaren later had het enige nog levende bemanningslid Melville Livingstone duidelijk plezier in zijn tweede bezoek aan de streek. De ontmoeting met de ooggetuigen en de aandacht vanwege het gemeentebestuur, de plaatselijke scholen en de Dakota-club (onder andere het laag overvliegen van een C130) maakten van dit bezoek voor eenieder een prachtige dag.
Toen ik 's avonds met mijn zoontje Wouter de bibliotheek bezocht, ontmoette ik de 75-jarige Melville die dag alzo een tweede keer. Hij sprak ons aan en nadat ik hem daarbij vertelde dat de kleine ook van vliegtuigen hield, antwoorde hij ons "I hope he doesn't have to fly in anger…".
Rudy Janssens